Voor het krijgen en gebruiken van de voornaam en de achternaam bestaan wettelijke regels. In het kort komen de regels hierop neer:
ouders kunnen samen de achternaam van hun kind(eren) kiezen, die van de moeder, de duomoeder, de vader of een combinatie van de achternamen van beide ouders.
Zowel de vrouw als de man mag tijdens en na het huwelijk de achternaam van de echtgenoot gebruiken in het dagelijks verkeer. Ook partners die hun relatie hebben laten registreren bij de burgerlijke stand mogen dit doen.
1 Inleiding
Iedereen in Nederland heeft één of meer voornamen en een achternaam. Er zijn ook mensen met een naam keten. We krijgen een naam bij de geboorte, meestal van onze ouders. Namen zijn belangrijk. In het dagelijks leven zorgt de naam voor onderscheid tussen de ene persoon of familie en de andere. De naam maakt ons herkenbaar en aanspreekbaar. Maar een naam betekent meer. Zo wordt een voornaam wel gekozen vanwege de speciale betekenis die hij heeft. De achternaam, ook wel geslachtsnaam, maakt ook duidelijk tot welk familieverband iemand behoort.
2 Wie krijgt in Nederland met naamkeuze te maken
Als het om de voornaam gaat, dan is het zo dat degene die bij de ambtenaar van de burgerlijke stand de aangifte van geboorte van een kind komt doen, ook aangeeft welke voornaam of voornamen het kind krijgt. De achternaam van hun eerste kind kunnen ouders samen kiezen. Maken de ouders geen keuze, dan bepaalt de wet of het kind de achternaam van de moeder, de duomoeder of de vader krijgt. Daarbij is er wel een verschil tussen gehuwde en niet gehuwde ouders. Dat leest u verderop. Ook bij een adoptie komt de naamkeuze aan de orde. En tenslotte krijgen kinderen zélf in sommige gevallen met naamkeuze te maken.
3 Naamkeuze voor kinderen door de ouders
Voornaam kiezen
Als het om de voornaam gaat, zijn de ouders in principe vrij om te kiezen. De belangrijkste beperking is dat het geen onbehoorlijke namen mogen zijn. Kiezen de ouders niet, dan geeft de ambtenaar van de burgerlijke stand het kind een voornaam.
Achternaam kiezen
De ouders kunnen samen de achternaam van hun eerste kind kiezen: die van de moeder, de duomoeder of de vader. Sinds 1 januari 2024 kan een kind ook een gecombineerde achternaam krijgen. Dat is een achternaam die is samengesteld uit een combinatie van de achternamen van de ouders. Deze keuze is eenmalig en geldt voor alle volgende kinderen in het gezin. Uitgangspunt van de wet is dat broertjes en zusjes zoveel mogelijk dezelfde achternaam hebben.
Gecombineerde achternaam
Sinds 1 januari 2024 kunnen kinderen de achternaam van beide ouders krijgen. De volgorde mogen ouders zelf bepalen. Er mogen maximaal twee naamdelen doorgegeven worden. Bijvoorbeeld als twee personen met allebei een gecombineerde achternaam een kind krijgen, dan vallen er twee naamdelen af.
Als ouders getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben
De ouders kunnen kiezen welke achternaam hun eerste kind krijgt: die van de moeder, de duomoeder, die van de vader of een combinatie daarvan. Om deze keuze officieel te maken, moeten de ouders samen naar de ambtenaar van de burgerlijke stand. Allebei de ouders moeten daarbij persoonlijk aanwezig zijn, of door een gevolmachtigde; het mag niet schriftelijk. Als de ouders geen keuze maken, dan krijgt het kind de achternaam van de vader. Of de naam van de duomoeder bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap van twee vrouwen. Wanneer de ouders willen dat het kind de achternaam van de vader of de duomoeder krijgt, is het dus niet nodig dat zij samen naar de burgerlijke stand gaan.
Ongehuwde ouders
Ook de ouders die niet getrouwd zijn, kunnen kiezen voor de achternaam van de moeder, de duomoeder, de vader of een combinatie daarvan. Deze keuze vindt plaats bij de erkenning door de vader of de duomoeder. Kiezen zij voor de achternaam van de vader of een gecombineerde achternaam, dan leggen zij hierover samen een verklaring af bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Zónder deze verklaring krijgt het kind de achternaam van de moeder. De erkenning kan ook vóór de geboorte plaatsvinden. Naamkeuze vindt dan op dat moment en op dezelfde manier plaats. Wanneer een kind bij erkenning 16 jaar of ouder is, kiest het zelf de achternaam.
Als er één ouder is
Er zijn ook situaties waarin het kind - voor de wet - één ouder heeft.
Bijvoorbeeld in de volgende situaties:
Als een moeder niet getrouwd is of een geregistreerd partnerschap is aangegaan en ze krijgt een kind dat niet wordt erkend. Het kind krijgt in dit geval de achternaam van de moeder.
Als één van de ouders overlijdt voordat de naamkeuze is gedaan. In dat geval kan de achtergebleven ouder bij de ambtenaar van de burgerlijke stand de naam van de vader, moeder of duomoeder kiezen.
Naamkeuze bij adoptie
Bij adoptie van een kind in Nederland kan ook naamkeuze voor een achternaam worden gedaan. Adoptiefouders kunnen bij de adoptie kiezen voor de achternaam van een van hen of een combinatie daarvan, de oorspronkelijke achternaam van het kind of een combinatie van de oorspronkelijke achternaam met die van een van hen beiden. Deze keuzemogelijkheden gelden ook bij adoptie door de partner van de ouder (stiefouderadoptie). Als geen naamkeuze wordt gedaan, bepaalt de wet welke naam het kind krijgt.
De keuze voor de oorspronkelijke naam van het geadopteerde kind of een combinatie van de oorspronkelijke naam en een naam van één van de adoptiefouders geldt niet voor eventuele volgende kinderen die in het gezin worden geboren of geadopteerd. Maar met die keuze moeten (adoptief)ouders wel rekening houden als zij een volgend kind krijgen of adopteren. De wet gaat ervan uit dat in die gevallen de familieband van broertjes en zusjes zoveel mogelijk ook in hun achternaam tot uitdrukking moet komen. Broertjes en zusjes met een gecombineerde achternaam hebben dan toch tenminste allemaal één naamdeel gezamenlijk en dat staat in de combinatie ook op dezelfde plaats.
Naamkeuze bij een levenloos geboren kind
Ook voor een levenloos geboren kind kunnen ouders naamkeuze doen. De keuze van de ouders is niet bindend voor volgende kinderen. Bij de geboorte van een volgend kind kunnen de ouders opnieuw naamkeuze doen.
Wanneer kunt u de keuze voor de achternaam vastleggen?
De naamkeuze doet u bij de aangifte van de geboorte. Het is echter ook mogelijk om al vóór de geboorte naamkeuze te doen. Vlak na de bevalling, bij de aangifte van de geboorte, kan het lastig zijn om samen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand naamkeuze te komen doen. De ouders kunnen
4 Naamkeuze ook in een internationaal geval
Naamkeuze naar Nederlands recht is mogelijk als het kind Nederlander is. Heeft het kind niet de Nederlandse nationaliteit, maar de nationaliteit van een ander land, dan bepaalt het recht van dat andere land of en wanneer naamkeuze mogelijk is.
Als het kind naast de Nederlandse nationaliteit een of meer andere nationaliteiten heeft, dan hebben ouders niet alleen de naam keuzemogelijkheden zoals hiervoor genoemd, maar kunnen zij óók kiezen voor de naam die het kind naar het naamrecht van het andere land zou kunnen krijgen.
Als een kind in het buitenland is geboren, erkend of geadopteerd
Elk land heeft zijn eigen regels van naamrecht en soms ook van naamkeuze. Tussen die regels bestaan grote verschillen. Elk land heeft bovendien zijn eigen regels die bepalen welk recht in een internationaal geval van toepassing is op de naam.
Wordt een kind als eerste kind van ouders die gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan, geboren in het buitenland en is het kind Nederlander? Dan wordt de naam van dat kind in de buitenlandse geboorteakte niet altijd vastgesteld zoals hiervoor uitgelegd . Een naamkeuze zoals wij die in Nederland kennen, zal niet altijd mogelijk zijn. En als van tevoren in Nederland een naamkeuze is gedaan, zal daarmee in het buitenland niet altijd rekening worden gehouden. Als de achternaam van het kind in het buitenland op de geboorteakte is vermeld terwijl er geen naamkeuze is gedaan, dan kan binnen twee jaar na de geboorte tegenover iedere ambtenaar van de burgerlijke stand alsnog naamkeuze worden gedaan.
Naamkeuze is ook mogelijk in gevallen waarin een kind in het buitenland wordt erkend of als het ouderschap van het kind buiten Nederland rechtsgeldig is vastgesteld. Dit geldt ook in bepaalde gevallen van adoptie. Voorwaarde is wel dat het kind Nederlander is. In die gevallen kan tot twee jaar na de erkenning, gerechtelijke vaststelling van het ouderschap of adoptie alsnog naamkeuze worden gedaan.
U kunt een naamkeuze, zoals hier beschreven, doen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand in Nederland. Daar kunt u ook meer informatie krijgen.
5 Naamkeuze door een kind zelf
Er zijn twee situaties waarin kinderen zelf direct te maken kunnen hebben met naamkeuze. Dat is bij adoptie of erkenning én als het kind meerderjarig wordt. Wanneer een kind bij de adoptie of erkenning 16 jaar of ouder is, kiest het zelf de achternaam.
Een kind dat meerderjarig wordt, heeft éénmaal de mogelijkheid om de eerdere naamkeuze van de ouders te herzien. Het gaat dan echter om een naamswijziging, het is geen naamkeuze.
Voor het wijzigen van de achternaam moet het kind dan een verzoek indienen bij Justis van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Aan zo’n verzoek zijn kosten verbonden.
6 Het gebruik van de naam van de partner
Over het algemeen is het niet toegestaan zomaar de achternaam van een ander te gebruiken. Een uitzondering op deze regel is het gebruik van de naam van de partner. Partners mogen elkaars achternaam gebruiken of combineren met de eigen achternaam. Dit geldt voor gehuwde paren en voor geregistreerde partners.
Ook als het huwelijk of geregistreerd partnerschap beëindigd is, bestaat deze mogelijkheid nog steeds. Voorwaarde is wel dat de partner die de achternaam van de ex-partner wil gebruiken niet hertrouwd is of (opnieuw) een geregistreerd partnerschap is aangegaan. En als er geen kinderen uit het huwelijk of geregistreerd partnerschap zijn geboren die nog in leven zijn, kan de ex-partner van wie de naam wordt gebruikt daar bezwaar tegen hebben. Hij of zij kan daarvoor, als er gegronde redenen zijn voor het bezwaar, naar de rechter en die neemt dan een beslissing over het naamgebruik.
Voor het gebruik van de achternaam van de partner zijn drie mogelijkheden:
- eerst de eigen naam, gevolgd door de naam van de partner;
- eerst de naam van de partner, gevolgd door de eigen naam;
- de naam van de partner in plaats van de eigen naam.
Voor alle duidelijkheid: het gaat hier om het gebruik van de achternaam in het dagelijks verkeer.
De officiële achternaam die iemand heeft, wijzigt daar niet door.
Voorbeeld
Robin Bos is getrouwd met Nicky Simons. Robin Bos kan in het dagelijks verkeer de volgende achternamen gebruiken:
Bos
Simons
Simons-Bos
Bos-Simons
